Harmieke van Os-Medendorp

Introductie
Een gezonde leefstijl draagt bij aan het voorkomen van kanker en herstel na de behandeling (1). Verpleegkundige interventies gericht op het veranderen van leefstijl zijn effectief (2,3), maar verpleegkundigen voelen zich vaak onvoorbereid om leefstijladvies te geven (5,6). Veel patiënten met kanker ontvangen geen leefstijladvies, ondanks de behoefte eraan (4).
Doelen. 1) inzicht krijgen in leefstijl gerelateerde interventies (fysiek en online) die verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten (VS) van het oncologiecentrum toepassen in de patiëntenzorg en factoren die hierbij een rol spelen; 2) inzicht krijgen in de verwachtingen en ervaringen van patiënten en hun naasten met betrekking tot leefstijl tijdens of na de behandeling van kanker, en beïnvloedende factoren.

Methode
Een kwalitatieve studie is uitgevoerd in het oncologiecentrum van het Spaarne Gasthuis. Deelnemers waren twee gespecialiseerde mbo-verpleegkundigen, twee gespecialiseerde hbo-verpleegkundigen (in opleiding tot VS) en 5 VS’en, allen vrouw, leeftijd tussen 25-55 jaar. Tien patiënten (en één naaste) hebben meegedaan, 6 mannen, 4 vrouwen, leeftijd 28-78 jaar, allen in curatieve behandeling van kanker. Dataverzameling vond plaats via individuele interviews. Thematische analyses op basis van inductieve coding zijn uitgevoerd.

Resultaten
Opvattingen van verpleegkundigen over hun rol en verantwoordelijkheid over leefstijl liepen uiteen en interventies varieerden van het kort aanstippen van leefstijl, beantwoorden van vragen van patiënten en verwijzen naar ondersteunende disciplines tot proactieve ondersteuning gedurende het behandeltraject. Hierbij werd gebruik gemaakt van folders en relevante websites en apps, hoewel digitale hulpmiddelen wisselend werden gewaardeerd. De thema’s voeding, bewegen en omgaan met stress werden vrijwel altijd besproken, terwijl sommigen stoppen met roken zelden benoemden. Veel factoren speelden hierbij een rol, zoals eigen expertise, tijd, gelegenheid en privacy, en de motivatie en situatie van de patiënt.
De verwachtingen en ervaringen van patiënten varieerden van persoon tot persoon. Meerdere leefstijlthema’s zijn (kort) benoemd tijdens de behandeling, zoals voeding, bewegen en roken. Verwijzing naar ondersteunende disciplines zoals fysiotherapie, revalidatie of diëtist kwam veel voor. Begeleiding in het omgaan met stress en emotionele steun werden als positief ervaren. Sommige patiënten misten handvatten, een helder plan, follow-up en regie over het geheel. De timing van het gesprek is een aandachtspunt, informatie ging verloren door focus op de behandeling of door alle bijwerkingen, terwijl in de nazorg leefstijl minder vaak aan bod kwam. Ervaringen en verwachtingen werden beïnvloed door eigen motivatie, leefstijl van patiënten voor de diagnose en ervaren ziektelast.

Conclusies
Hoewel patiënten en verpleegkundigen het belang van leefstijl erkennen, lopen zowel de verwachtingen en ervaringen van patiënten als beroepsopvattingen en interventies van verpleegkundigen gericht op leefstijlondersteuning uiteen. De persoonlijke situatie en motivatie van patiënten spelen hierbij een rol, alsmede de expertise en beschikbare tijd en de focus op de medische behandeling.
Aanbevelingen. Leefstijlondersteuning door verpleegkundigen en VS kan bevorderd worden door onderlinge en interdisciplinaire samenwerking. Daarnaast is educatie van verpleegkundigen en VS van groot belang. Verkenning van de mogelijkheden voor leefstijlondersteuning in het nazorgtraject wordt aanbevolen.

Referenties
1. Christopher et al.(2024)
2. Hong et al. (2022)
3. Zhang et al.(2018)
4. Visser & Richel (2024)
5. Koutoukidis et al.(2018)
6. van Veen et al. (2017)